Συμβόλαιον ἀριθ. 22875

Τὸ «ἀκριβὲς ἀντίγραφον» τοῦ ὑπ’ ἀριθ. 22875 Πωλητηρίου Συμβολαίου τοῦ συμβολαιογράφου Πατρῶν Λεωνίδα Μ. Κούκα, ἐντάσσεται στὰ «βαριὰ χαρτιὰ» τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου τῆς ΑΧΑΪΑ CLAUSS. Οἱ λόγοι ποὺ ὑπαγορεύουν τὸν χαρακτηρισμὸ αὐτὸν εἶναι προφανεῖς: πρόκειται γιὰ ἀνέκδοτο δικαιοπρακτικὸ χειρόγραφο, οἱ πληροφορίες τὶς ὁποίες διασώζει -ἐξαιρετικὰ χρήσιμες στὴν ἱστορική, φιλολογική, καὶ νομικὴ ἔρευνα- παραμένουν μέχρι σήμερα στὰ ἑρμάρια τοῦ Ἀρχείου ἀπροσπέλαστες καὶ ἀνεξερεύνητες. Ἔχουμε ἤδη ἀναφέρει, στὸ εἰσαγωγικὸ κείμενο αὐτοῦ τοῦ blog, τὸν ὁρισμὸ ποὺ ἔχει δώσει ἡ Αἰκατερίνη Χριστοφιλοπούλου στὸ βιβλίο της «Εἰσαγωγὴ στὶς ἱστορικὲς σπουδές» (Ἀθήνα 1981), σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο «ἡ γνώση καὶ ἀνάπλαση τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος στηρίζεται στὰ κάθε εἴδους κατάλοιπα αὐτοῦ τοῦ παρελθόντος ποὺ ὀνομάζονται Πηγὲς τῆς ἱστορίας καὶ τὰ κατατάσσουμε σὲ Γραπτὰ κείμενα, Προφορικὴ παράδοση, Μνημεῖα καὶ ἀρχαιολογικὸ ὑλικό, καθὼς καὶ ὀπτικὸ καὶ ἀκουστικὸ ὑλικὸ …». Οἱ Πηγὲς αὐτὲς … «ἀνάγονται εἴτε σὲ ἄμεσες εἴτε σὲ ἔμεσσες… Οἱ πρῶτες συνιστοῦν αὐτούσια κατάλοιπα τοῦ παρελθόντος, ὅπως εἶναι…. τὰ ἔγγραφα, δημόσια καὶ ἰδιωτικά, οἱ στρατιωτικοὶ κανονισμοί, οἱ ἐπιστολές»….

Εἶναι, λοιπόν, σαφές, ὅτι ἔρχεται σήμερα στὴ δημοσιότητα, ἕνα ντοκουμέντο ποὺ συνιστᾶ ἄμεση ἱστορικὴ πηγή. Ὑπάρχουν βέβαια καὶ παλαιότερα ἤ σημαντικότερα τέτοιου εἴδους ἔγγραφα, ὡστόσο, κάθε τέτοιου εἴδους κείμενο ἔχει ξεχωριστὴ ἀξία, λόγῳ τῆς μοναδικότητάς του τόσο μορφολογικῶς, ὅσο καὶ ἐξ ἐπόψεως περιεχομένου.

Τὸ παρουσιαζόμενο ντοκουμέντο εἶναι χειρόγραφο, «ἀκριβὲς ἀντίγραφον» πρωτοτύπου κατατεθειμένου στὴν Δημόσια Ὑπηρεσία ποὺ ὅριζε ὁ Νόμος κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς σύνταξής του (ἄρα, ἴσως τὸ πρωτότυπο βρίσκεται καταχωρισμένο σὲ κάποια Κρατικὰ Ἀρχεῖα), γραμμένο μὲ πέννα πάνω σὲ δίφυλλο ὑποκίτρινο χαρτὶ διαστάσεων 29,7cm x 20,5 cm, ποὺ προοριζόταν γιὰ τὴν συγκεκριμένη χρήση, ὅπως μπορεῖ νὰ διαπιστωθεῖ ἀπὸ τὶς δύο στρογγυλὲς σφραγίδες ποὺ φέρει, μία ἀνάγλυφη μὲ τὴν ἔνδειξη «ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1929», καὶ μία ἔντυπη μὲ τὴν ἔνδειξη «ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΝ ΔΡ. 10 ΔΕΚΑ».

Τὸ γεγονὸς ὅτι πρόκειται γιὰ ἀντίγραφο, ἀφ’ ἑνός, καὶ γιὰ χειρόγραφο, ἀφ’ ἑτέρου, δικαιολογεῖ πιθανὸν τὴν ἀπουσία πολλῶν σημείων στίξεως, πρᾶγμα ποὺ δυσκολεύει λίγο τὴν ἄμεση κατανόηση τοῦ περιεχομένου καὶ ὑπαγορεύει τὴν ἀνάγκη τῆς προσοχῆς ὡς πρὸς τὴν συντακτική του δομή. Δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ γνωρίζουμε ἄν ἡ ἴδια αἰτία δικαιολογεῖ καὶ κάποιους γραμματικοὺς νεωτερισμούς (ὅπως γιὰ παράδειγμα τὴ χρήση τῆς δημοτικῆς γλώσσας στὴν ἀναφορὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ συμβολαιογράφου «Λεωνίδα», ἀντὶ «Λεωνίδου» Κούκα, ὅπως θὰ περίμενε κανείς, ἤ τὴν μετατροπὴ τῆς παγιωμένης στὰ συμβολαιογραφικὰ ἔγγραφα φράσης «καὶ ἄσχετοι πάσης μετ’ ἐμοῦ καὶ τῶν μαρτύρων συγγενείας» σὲ «ἄσχετοι πάσης συγγενείας μ’ ἐμὲ καὶ τοὺς μάρτυρας»), ἤ ἄν πρόκειται γιὰ τὸ γλωσσικὸ ἰδίωμα τοῦ συγκεκριμένου συμβολαιογράφου. Ἐν τούτοις, ἡ γλῶσσα παραμένει ρέουσα, ἀκριβὴς καὶ σχεδὸν ποιητική.

Πέραν τούτων, τὸ κείμενο αὐτὸ -ὅπως καὶ ἄλλα παρόμοια ποὺ θὰ δημοσιοποιήσουμε- εἶναι σημαντικό, γιὰ τοὺς παρακάτω λόγους:

1ον: γιατὶ διασώζει τὸν συντακτικὸ τύπο τῶν συμβολαίων τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰῶνα,

2ον: γιατὶ μᾶς ἀποκαλύπτει ἄγνωστα μέχρι σήμερα πρόσωπα ποὺ ἔχουν παίξει σημαντικὸ ρόλο στὴν ἱστορία τῆς γεραρᾶς Οἰνοποιίας τῶν Πατρῶν,

3ον: γιατὶ ρίχνει φῶς σὲ σημαντικὰ -γνωστά, ἀλλὰ καὶ ἄγνωστα μέχρι σήμερα- πρόσωπα τῆς κοινωνίας τῶν Πατρῶν τοῦ τέλους τοῦ 19ου αἰῶνα, εἴτε Γερμανικῆς καταγωγῆς (ποὺ συναποτελοῦν τὴν πολυθρύλητη «γερμανικὴ παροικία» τῆς πόλεως), εἴτε ἑλληνικῆς, ὅπως ἐπὶ παραδείγματι ὁ δικηγόρος –καὶ ἐκδότης τῆς ἱστορικῆς ἐφημερίδος ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΣ- Κωνσταντῖνος Φιλόπουλος, στὸ γραφεῖο τοῦ ὁποίου συνετάγη τὸ ἔγγραφο, ἤ ὁ μάρτυρας, μαραγκὸς –γιατὶ ὄχι; – Χρῆστος Πετρόπουλος,

4ον: γιατὶ διασώζει πολεοδομικοῦ τύπου πληροφορίες σχετικὰ μὲ τὰ οἰκοδομικὰ τετράγωνα τῆς ἀρτισύστατης Νέας, ἤ Κάτω Πόλεως τῶν Πατρῶν καὶ

5ον: γιὰ τὸν ξεχωριστὸ λόγο ποὺ κάθε μελετητὴς θὰ ἀνακαλύψει, ἴσως, κατὰ τὴν ἔρευνά του.

Τῶν πραγμάτων οὕτως ἐχόντων, ἀκολουθεῖ ἡ φωτογραφικὴ παρουσίαση τοῦ ἀντιγράφου τοῦ ὑπ’ἀριθ. 22875 τοῦ ἔτους 1892 πωλητηρίου συμβολαίου, καθὼς καὶ ἡ δακτυλογραφημένη μετεγγραφή του, μὲ λίγες δυσανάγνωστες λέξεις του ἐντὸς παρενθέσεων, ἐνέργεια ποὺ πάντως δὲν ἐμποδίζει τὴν πλήρη ἀνάγνωση καὶ κατανόηση τοῦ περιεχομένου.

Ἡ χρονικὴ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία συντάσσεται ἡ παροῦσα ἀνάρτηση, συμπίπτει μὲ τὴν ἐπέτειο τῶν γενεθλίων τοῦ κ. Κωστῆ Στεφανόπουλου, ἐγγονοῦ ἐκ μητρὸς τοῦ ἀναφερομένου στὸ περὶ οὗ ὁ λόγος πωλητήριο συμβόλαιο δικηγόρου καὶ ἐκδότη Κωνσταντίνου Φιλοπούλου. Ἀφιερώνεται, λοιπόν, μὲ αἰσθήματα τιμῆς, στὸν διακεκριμένο Πατρινὸ ποὺ ἔμελλε νὰ κλεΐσει τὸν θῶκο τοῦ Προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας μὲ τὴν διακρίνουσα αὐτὸν σεμνότητα, ἀξιοπρέπεια, ἐντιμότητα καὶ νουνέχεια.

ΠΩΛΗΤΗΡΙΟΝ ἀριθ. 22875

«ἀκριβὲς ἀντίγραφον»

Ἐν Πάτραις σήμερον τὴν ἕκτην τοῦ μηνὸς Ἰουνίου τοῦ ἔτους χιλιοστοῦ ὀκτακοσιοστοῦ ἐννενηκοστοῦ δευτέρου, ἡμέρα Σάββατον,

ἐν τῷ δικηγορικῷ γραφείῳ τοῦ Κωνστ. Φιλοπούλου, κειμένῳ ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ ἰδίου Κωνστ. Φιλοπούλου, ἐν τετραγώνῳ τριακοστῷ πρώτῳ τῆς Κάτω Πόλεως Πατρῶν, ὅπου ὁ ἴδιος κατοικεῖ καί, προσκληθείς, μετέβην,

ἐνώπιον ἐμοῦ τοῦ συμβολαιογράφου καὶ κατοίκου Πατρῶν Λεωνίδα Μ. Κούκα καὶ τῶν ἐπὶ τούτῳ προσληφθέντων μαρτύρων Χρήστου Πετροπούλου, μαραγκοῦ, καὶ Κωνσταντίνου Φιλοπούλου, δικηγόρου, κατοίκων Πατρῶν, πολιτῶν Ἑλλήνων, γνωστῶν μοι καὶ μὴ ἐξαιρουμένων,

ἐνεφανίσθησαν οἱ γνωστοί μοι καὶ ἄσχετοι πάσης συγγενείας μ’ ἐμὲ καὶ τοὺς μάρτυρας ἀφ’ ἑνὸς ὁ Κάρολος Κέλλερ, ἔμπορος, κάτοικος μὲν Λονδίνου τῆς Ἀγγλίας, προσωρινῶς δὲ διαμένων ἐν Πάτραις καὶ ἀφ’ ἑτέρου ὁ Ἀλβέρτος Θ. Ἄμβουργερ, ἔμπορος, κάτοικος Πατρῶν, ἐνεργῶν ὡς

πληρεξούσιος τοῦ Καρόλου Σπέγγελιν, ἐμπόρου καὶ κατοίκου Κερκύρας, μέλους καὶ παριστάνοντος τὴν ἐν Κερκύρᾳ ἐμποροεταιρίαν ὑπὸ τὴν ἐπωνυμίαν Φὲλς καὶ Συντροφία, δυνάμει τοῦ ᾧδε προσηρτημένου ὑπ’ ἀριθ. 12.643 τῆς 18 Μαΐου τρέχοντος ἔτους πληρεξουσίου τοῦ συμβολαιογράφου Κερκύρας Νικολ. Σ. Τριβέλη

καὶ ἐξέθεσαν ὅτι συνεφώνησαν καὶ παραδέχονται τὰ ἑπόμενα.

Ὅτι ὁ Κάρολος Κέλλερ, ἔχων εἰς τὴν ἀποκλειστικὴν αὐτοῦ κυριότητα καὶ κατοχὴν μίαν ἄμπελον ἐκ στρεμμάτων ὡς ἔγγιστα Γαλλικῶν ἐννενήκοντα

(90) ἤ ὅσης ἐκτάσεως καὶ ἄν εἶναι, κειμένην εἰς θέσιν «Ριγανόκαμπον» τῆς περιφερείας Πατρῶν τοῦ Δήμου Πατρέων, περιελθοῦσαν αὐτῷ δι’ ἀγοραπωλησίας δυνάμει τοῦ ὑπ’ ἀριθ. 4.685 τῆς 8 Ἰουνίου τοῦ ἔτους 1877 συμβολαίου ἐμοῦ τοῦ ἰδίου καὶ τούτου στηριζομένου (ἐπὶ τοῦ) ὑπ’ ἀριθ. 1651 τῆς 12 Ἰουνίου τοῦ ἔτους 1846 (προικοκτησίας) ἐγγράφου τοῦ Ὑπουργείου τῶν Οἰκονομικῶν ἐκδοθέντος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ (ἀρχαίου προκτήτορος Κ. Συνοδινοῦ) καὶ ἐπὶ τῆς ἀπὸ 28 Δεκεμβρίου τοῦ ἔτους 1873 δηλώσεως, κατακεχωρισμένης εἰς τὰ βιβλία τῆς Ἐφορίας Πατρῶν τοῦ Δήμου Πατρέων ὑπ’ αὔξοντα ἀριθμὸν 59 ἐπ’ ὀνόματι τοῦ προκατόχου Κωνστ. Καλφαρέντζου

καὶ συνορευμένην Ἀνατολικῶς μὲ λόφον, Δυτικῶς καὶ μεσημβρινῶς μὲ παλαιὸν δημόσιον δρόμον ἄγοντα εἰς Καλάβρυτα καὶ Ἀρκτικῶς μὲ ἀγρὸν κατωφερῆ καὶ μάνδραν.

Τὴν ἄμπελον ταύτην, ὡς ἄνω περιεγράφη, μετὰ τοῦ ἐν αὐτῇ κήπου διαφόρων, ὀπωροφόρων καὶ μή, δένδρων, τοῦ δικαιώματος ὕδατος καὶ ἁμαξιτῆς διόδου διὰ τὴν ἰδιοκτησίαν τῆς γείτονος οἰνοποιητικῆς ἑταιρείας Ἀχαΐα καὶ τριῶν ἐπ’ αὐτῆς οἰκοδομῶν, ἤτοι μιᾶς μεγάλης ἀνωγείου οἰκίας, μετὰ τῆς περιοχῆς της καὶ τῆς κάτωθι οἰναποθήκης μεθ’ ὅλων τῶν ἐν αὐτῇ οἰνοδοχείων, κάδδων (sic) καὶ λοιπῶν οἰνοποιητικῶν ἐργαλείων, ἑτέρας μικρᾶς οἰκίας χρησιμευούσης ὡς κατοικίας τοῦ ἐπιστάτου καὶ τρίτης οἰκίας μετὰ σταύλου, ὀρνιθῶνος καὶ ἀποθήκης μετὰ τῶν ἐν αὐτῇ γεωργικῶν ἐργαλείων, πωλεῖ ὁ εἰρημένος Κάρολος Κέλλερ πάντα τὰ ἀνωτέρω ἐκτεθέντα

καὶ περιγραφέντα κινητὰ καὶ ἀκίνητα εἰς τὸν ἕτερον συμβαλλόμενον καὶ ἀποδεχόμενον τὴν πώλησιν ταύτην Ἀλβέρτον Ἄμβουργερ ὑπὸ τὴν ἄνω ἐκτεθεῖσαν ἰδιότητάν του ὡς πληρεξουσίου (δηλονότι) τοῦ Καρόλου Σπέγγελιν μέλους καὶ τούτου (καὶ) παριστάνοντος τὴν ἐν Κερκύρᾳ ἑταιρίαν ὑπὸ τὴν ἐπωνυμίαν Φὲλς καὶ ΣΙΑ, ἀντὶ ὁλικοῦ συμπεφωνημένου τιμήματος Δραχμῶν ἑκατὸν δέκα χιλιάδων (110.000), ἅς ὁ πωλητὴς Κάρολος Κέλλερ ὁμολογεῖ ὅτι ἔλαβε σώας καὶ ἀνελλιπεῖς, πρότερον ὑπὸ τοῦ ἀγοραστοῦ ὑπὸ τὴν έκτεθεῖσαν ἰδιότητάν του

καὶ ἑπομένως ὁ μὲν πωλητὴς ἀπεκδύεται τοῦ λοιποῦ πάσης ἐπὶ τοῦ περιγραφέντος κτήματος ἀξιώσεως, ὅπερ ὑπόσχεται ἐλεύθερον παντὸς βάρους, ὑποθήκης, προσημειώσεως, προικῴου προνομίου, δουλείας, ἐκνικήσεως τρίτου οἱουδήποτε καὶ τῆς ἀκραιφνοῦς ἰδιοκτησίας του, ἐκτὸς βαρῶν τινων πρὸς τὸ Δημόσιον, περὶ ὧν κατωτέρω,

ἡ δὲ ἀγοράστρια ἑταιρία «Φέλς καὶ Σα» ὑπεισερχομένη εἰς ἅπαντα, ἐν γένει, τὰ δικαιώματα τοῦ πωλητοῦ, καθίσταται ἀπὸ σήμερον κυρία καὶ τελεία διακάτοχος αὐτοῦ ὡς ἄνω περιεγράφη καὶ μετὰ παντὸς δικαιώματος, παραρτήματος καὶ ὅσης ἐκτάσεως καὶ ἄν εἶναι καὶ θὰ δύναται τοῦ λοιποῦ νὰ διαθέτῃ κατ’ ἰδίαν βούλησιν καὶ ἀρέσκειαν.

Οἱ συμβαλλόμενοι προσέθεσαν ὅτι εἰς τὸν πωλητὴν Κάρολον Κέλλερ ἐπιφυλάσσεται τὸ δικαίωμα νὰ τρυγήσῃ τὸ προϊὸν τῆς ἐκποιουμένης ἀμπέλου τῆς ἐφετεινῆς ἐσοδείας καὶ νὰ συγκομίσῃ αὐτὸ δι’ἰδίων ἐξόδων καὶ πρὸς ἴδιον ὄφελος, περιερχομένης οὕτω τῆς κατοχῆς τοῦ ἐν λόγῳ κτήματος εἰς τὴν ἀγοράστριαν ἑταιρίαν «Φέλς καὶ Σα» μετὰ τὸν

τρυγητὸν καὶ ἀπὸ πρώτης προσεχοῦς Ὀκτωβρίου αὐτοδικαίως καὶ ἄνευ ἄλλης πράξεως ἤ παραδόσεως.

Ποιοῦνται δὲ καὶ τὴν διασάφησιν ὅτι τὸ ὡς ἄνω ἐκποιούμενον ἀκίνητον κατὰ μὲν τὰ τριάκοντα αὐτοῦ στρέμματα ἐστὶ προικόκτητον, κατὰ δὲ τὰ λοιπὰ ἑξήκοντα ἐθνικοϊδιόκτητον καὶ ὅτι αἱ μήπω λήξασαι δόσεις τοῦ ὀφειλομένου πρὸς τὸ Δημόσιον ἀντιτίμου θέλουσι καταβληθοῦν ὑπὸ τῆς ἀγοραστρίας ἑταιρίας, εὐθυνομένης οὕτω ἀπέναντι τοῦ πωλητοῦ διὰ πᾶσαν τυχὸν καταδίωξιν ἥν ἤθελε ὑποστῇ οὗτος ἐξ ὑπερημερίας ἤ ἄλλης τινὸς ἐπὶ ζημίᾳ παραλείψεως.

Τέλος ὑπέμνησα τῷ ἀγοραστῇ τὸν περὶ μεταγραφῆς νόμον. Εἰς βεβαίωσιν συνετάχθη τὸ παρόν, ὅπερ ἀναγνωσθὲν εἰς ἐπήκοον τῶν συμβαλλομένων καὶ τῶν μαρτύρων, ὑπογράφεται παρ’ ὅλων τούτων καὶ ἐμοῦ τοῦ συμβολαιογράφου.

Ἐνταῦθα, πρὶν ὑπογραφῇ τὸ παρόν, τὰ συμβαλλόμενα μέρη δηλοῦσιν ὅτι τὸ ἀνωτέρω τίμημα θεωροῦσιν ἱκανόν, ἀντάξιον καὶ σύμφωνον μὲ τὰς σήμερον τρεχούσας ἀγοραίας τιμὰς καὶ παραιτοῦνται πάσης περὶ ὑπερόγκου βλάβης προτάσεώς των ἤ ἀγωγῆς. Εἰς βεβαίωσιν συνετάχθη τὸ παρόν, ὅπερ ἀναγνωσθὲν ἀπ’ ἀρχῆς μετὰ τῆς προσθήκης ὑπογράφεται παρ’ ὅλων τούτων καὶ ἐμοῦ τοῦ συμβολαιογράφου.

Κ. Κέλλερ

Ἀλβ. Ἄμβουργερ ὁ συμβολαιογράφος

Χρ. Πετρόπουλος Λεωνίδας Κ.(sic) Κούκας

Κωνστ. Φιλόπουλος

Ἀκριβὲς ἀντίγραφον, Πάτραι τῇ 21 Δεκεμβρίου 1929

Ὁ συμβολαιογράφος Πατρῶν καὶ κάτοχος τοῦ ἀρχείου τοῦ συμβολαιογράφου Πατρῶν Λεωνίδα Μ. Κούκα

(Τ.Σ.-ὑπογραφή: Δημητρόπουλος)