Η Πύλη
Ὅταν, στὰ 1911, ἐκδόθηκε τὸ πρῶτο ἄλμπουμ μὲ φωτογραφίες τῆς Αχάια Clauss – ποὺ τότε λεγόταν ἁπλῶς «Ἀχαΐα»- τὸ γνωστὸ Οἰνόκαστρο τῆς πατρινῆς οἰνοποιίας δὲν φαίνεται νὰ εἶχε πύλη. Ἡ ἐμβληματικὴ πύλη ποὺ δεσπόζει σήμερα στὴν εἴσοδό του εἶναι μεταγενέστερη καὶ ἔχει, ἀκόμα κι αὐτή, τὴ μικρή της ἱστορία…
Ἀλλ’ ἄς πάρουμε τὰ πράγματα ἀπὸ τὴν ἀρχή: τὸ πρῶτο ἔντυπο ποὺ ἐξέδοσαν οἱ Γερμανοὶ ἰδιοκτῆτες τῆς οἰνοποιίας – παλαιοὶ συνεργάτες καὶ συνέταιροι τοῦ G. Clauss – εἶδε τὸ φῶς τῆς δημοσιότητος στὰ 1911, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἐπέτειο τῶν 50 χρόνων τῆς «οἰνοποιοῦ ἑταιρίας ΑΧΑΪΑ». Ὁ τίτλος του εἶναι “Achaia” Actiengesellschaft fur Weinproduction Patras 1861-1911. Στὸν πολὺ ἐνδιαφέροντα Πρόλογο αὐτῆς τῆς ἔκδοσης –ποὺ στὴν οὐσία εἶναι μία φωτογραφικὴ συλλογὴ μὲ εἰκόνες ἀπὸ τὸ οἰνοποιεῖο – ἔχουμε τὴν πρώτη περιγραφὴ τοῦ τοπίου:
Ἕνας φαρδύς δρόμος ὁδηγεῖ διά μέσου τοῦ ἀμπελῶνα στήν κοιλάδα τῆς Gutland, ἀφοῦ διασχίσει μιά ἀκαλλιέργητη ἔκταση μέ γιγαντιαία πλατάνια, τεράστιους θάμνους, πικροδάφνες καί ἄλλα φυτά, ὅπου κανείς φτάνει ἀπό δρομάκια καί μονοπάτια. Στό τέλος, μιά μικρή ἀνηφόρα καί μετά οἱ δυτικοί ἀμπελῶνες τῆς «Ἀχαΐα»… Ἀνάμεσα ἀπό δύο κυπαρίσσια τό φυλάκιο τοῦ ἀμπελῶνα καί μετά ἡ εἴσοδος, στολισμένη μέ σημαῖες καί δεξιά κι ἀριστερά δύο ἐπιβλητικοί πύργοι.
Καὶ ἐνῶ ἡ λέξη «εἴσοδος» θὰ μποροῦσε νὰ μᾶς παραπλανήσει καὶ νὰ νομίσουμε ὅτι ὑπαινίσσεται τὴν πύλη, ἔρχεται εὐτυχῶς ἡ ἔγκυρη μαρτυρία τῶν μεταγενεστέρων καὶ ξεκαθαρίζει τὰ πράγματα…
Ὁ Λαλάκης Ἀντωνόπουλος, ἦταν ὁ τελευταῖος γιὸς τοῦ Βλάση Ἀντωνόπουλου – πρώτου διαδόχου τῶν Γερμανῶν ἰδιοκτητῶν τῆς Οἰνοποιίας.
Ἔζησε καὶ ἐργάστηκε στὴν «Αχάια Clauss» μέχρι τὸ 1959. Στὴ συνέχεια ἔφυγε γιὰ τὴν Ἀθήνα, ὅπου ἵδρυσε δική του οἰνοποιία μὲ τὸ ὄνομα «Κάβειρος» ἀφοῦ, ἤδη ἀπὸ τὸ 1945, εἶχε παντρευτεῖ τὴν κόρη τῆς Κατίνας Παξινοῦ, Ἰλεάνα. Τὸν συναντήσαμε τὴν 29η Μαρτίου τοῦ 2005, σ’ἕνα café στὴν πλατεῖα Κολωνακίου. Ἦταν «91 καὶ κάτι», ὅπως μᾶς δήλωσε, ἐτῶν, εἶχε ἀπόλυτη διαύγεια, χαρακτηριστικὴ σωματικὴ ἀντοχὴ καὶ καταπλήσσουσα μνήμη. Ἐκεῖ, μεταξὺ ἄλλων, μᾶς εἶπε:
Λ.Α.: … Εἶπα εἰς τὸν σκηνογράφο τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου τότε, Κλεόβουλο Κλώνη, νὰ μοῦ φτιάξει ἕνα σχέδιο γιὰ νὰ βάψουμε τὸ ἐργοστάσιο μὲ χρώματα ἑλληνικὰ καὶ νὰ φτιάξουμε καὶ τὴν πύλη. Μοῦ ‘φτιασε τὰ σχέδια. Ἔφερα ἀνθρώπους ἀπὸ τὰ Γιάννενα, οἱ ὁποίοι πῆγαν κάτω στὸ ποτάμι καὶ βρήκανε πέτρα. Ἐκαθόμουνα καὶ κοίταγα πῶς ἔσπαγαν τὴν πέτρα αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι καὶ μοῦ ‘κανε ἐντύπωση. Ξέρετε, τὴν κόβανε λὲς καὶ ἦταν ἀπὸ βούτυρο φτιαγμένη… Τὴ φτιάξανε λοιπόν, ἀλλὰ …πρέπει νὰ φτιάξουμε καὶ τὴν πόρτα. Μὲ τί θὰ τὴν φτιάξουμε τὴν πόρτα; Λέω στὸν Κλώνη: ἀπὸ τίκ! –τὸ ξέρετε τὸ τίκ; ποὺ βάζουνε στὰ καράβια πάνω. Ἕνα ξύλο τὸ ὁποῖο ἀντέχει στὴν ὑγρασία-. Καὶ ἦρθα ἐδῶ στὴν Ἀθήνα καὶ ηὖρα τὸ τελευταῖο τὶκ ποὺ ὑπῆρχε -ἔτος 1954; ’53; ἀκόμη ἡ Ἑλλάδα ἤτανε στὰ χάλια της-. Τὰ πῆρα λοιπὸν αὐτὰ τὰ ξύλα καὶ φτιάξαμε τὴν πόρτα. Ὁ Φώτης ὁ Σαβράμης, ὁ ὁποῖος ἤτανε ξυλουργὸς ἀσπούδαστος… Καὶ ἔφτιαξε αὐτὴ τὴν πόρτα κι ἐγὼ πῆγα κάτω (ΣΗΜ: ἐννοεῖ «κάτω στὴν Πάτρα») καὶ ἔφτιαξα τὰ σίδερα. Μοῦ λένε «τί τὰ θέλεις τόσο χοντρὰ σίδερα»; Λέω «τί σὲ μέλλει ἐσένα; Δώσ’ τα μου». Γι’ αὐτὸν τὸν ὄγκο ἔπρεπε νὰ ‘ναι… τὰ εἴδατε τὰ σίδερα;
Καὶ τὰ καρφιὰ ποὺ ἔχει ἀπάνω! … τὴν ἀλείφαμε μὲ λινέλαιο ἄβραστο, γιὰ νὰ διατηρεῖται.
Γ.Μ.: Τὸν Κλώνη ἐσεῖς ποῦ τὸν βρήκατε;
Λ.Α.: Ἀπὸ τὴν Παξινοῦ τὸν ἤξερα.
Γ.Μ.: Ἄ, εἴχατε ἤδη παντρευτεῖ …
Λ.Α.: Βέεεβαια. Παντρεύτηκα τὸ ’45.»
Τὴ μαρτυρία τοῦ Λαλάκη Ἀντωνόπουλου ἔρχεται νὰ ἐπιβεβαιώσει καὶ ἡ συμμαρτυρία τοῦ Σπύρου Μάλλια, ἤ Σπύρου «τοῦ βαρελᾶ», ἀπόγονου -ὅπως εἶπε καὶ ἔγραψε ὁ ἴδιος, τοῦ πρώτου συνεργάτη τοῦ Clauss, Μαλτέζου Francesco Mallia, «τέταρτη γενιὰ ἐντὸς τοῦ Ἐργοστασίου», ποὺ γεννήθηκε, ἔζησε καὶ ἐργάστηκε μέχρι βαθέως γήρατος στὴν «Αχάια Clauss», κρατώντας συγχρόνως σημειώσεις γιὰ τὰ γεγονότα καὶ καταγράφοντας, πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, τὸ ἱστορικὸ ποὺ εἶχε καταρτίσει, σὲ κασετόφωνο. Ἐκεῖ λοιπόν, ἀναφέρει ὅτι «τὸ 1954 χτίζεται ἡ πύλη τοῦ ἐργοστασίου. Ἀκόμα, φτιάχνεται ἡ πόρτα ἀπὸ ξύλο ΤΙΚ Κεϋλάνης, ἀπὸ τοὺς μάστορες Φώτη Σαβράμη, Σπῦρο Μάλλια καὶ Γεώργιο Ρουμελιώτη».
Πέραν τούτων, μιὰ προσεκτικὴ παρατήρηση τῶν πετρῶν ἀπὸ τὶς ὁποῖες εἶναι χτισμένος ὁ λεγόμενος «πύργος τῆς εἰσόδου» καὶ ἐκείνων ποὺ συγκροτοῦν τὴν ὑποδομὴ τῆς πύλης, ἀποδεικνύει τὴν μεταξύ τους ποιοτικὴ καὶ κατασκευαστικὴ διαφορά.
Ἰδοὺ λοιπόν, τὸ «πόθεν ἔσχες» τῆς Πύλης. Μιᾶς πύλης μὲ πολὺ ἐνδιαφέρουσες λεπτομέρειες, ὅπως ἡ ἐντοιχισμένη ἐπιγραφὴ «ΑΧΑΪΑ 1861» -χωρὶς τὸν μεταγενέστερο προσδιορισμὸ «Clauss»- στὸ ὑπέρθυρο, καὶ τὰ δύο σφαιρικὰ λαξεμένα πέτρινα ἀγκωνάρια, στὶς ἐσωτερικές της κάτω ἄκρες, ποὺ σκοπὸ εἶχαν τὴν προστασία τῶν παραστατῶν ἀπὸ τὶς ρόδες τῶν ἱππήλατων ἁμαξῶν, ἤ, στὴ μαστορικὴ γλῶσσα «νὰ μὴ βρίσκει ὁ ἄξονας τοῦ κάρρου στὴν πόρτα».
Μιᾶς πύλης, τέλος, πού, ὅπως κάθε εὐμεγέθης πύλη τοῦ χειροκίνητου καιροῦ της, διέθετε τὸ γνωστὸ τοῖς πᾶσι μικρὸ πορτόνι, γιὰ νὰ διευκολύνει τὴν εἴσοδο καὶ ἔξοδο τῶν ἀνθρώπων, χωρὶς νὰ χρειάζεται νὰ μετακινεῖται κάθε φορὰ ὅλος αὐτὸς ὁ βαρὺς καὶ μεγάλος ξύλινος ὄγκος.
